مهارتی که کسب آن برای همه ضروری است!
یکی از بزرگ ترین چالش ها و در عین حال دستاوردهای والدین برخورداری از یک کودک شاد و سالم می باشد. در دنیای امروز بسیاری از والدین تمام توجه خود را بر روی کسب مهارت فرزند پروری متمرکز نموده اند. این در حالی است که برخی دیگر بخش عظیمی از توجه خود را به مسائلی نظیر مسائل شغلی اختصاص داده و از کسب مهارت فرزند پروری بی نصیب مانده اند.
حال شاید این سوال ذهنتان را به خود درگیر کرده باشد که منظور از مهارت فرزند پروری در جملات فوق الذکر چیست؟
لازم است بدانید که منظور از مهارت فرزند پروری در این جملات فرآیند پرورش فرزند با آگاهی و اطلاع کامل از ابعاد سلامت، رشد جسمی، شخصیتی، هیجانی، ذهنی، عاطفی و اجتماعی وی از زمان تولد تا بزرگسالی او می باشد.
شاید برایتان جالب باشد بدانید؛ هنوز هم والدینی وجود دارند که از تاثیرگذاری مهارت فرزند پروری غافل بوده و شیوه های تربیتی والدین خود را برای تربیت فرزندانشان به کار می گیرند. جالب و در عین حال لازم است بدانید که مهارت فرزند پروری یکی از حائز اهمیت ترین مباحث تحقیقی در حوزه علوم اجتماعی می باشد. متخصصین فعال در این زمینه فارغ از سبک فرزند پروری والدین و سوالات و نگرانی های آن ها در این زمینه، می توانند مانع از درگیری کودک شما با مشکلاتی نظیر مشکلات رفتاری و بیماری های رایج چاقی گردند.
به عقیده دکتر استینبرگ، پروفسور روانشناسی دانشگاه تمپل فیلادلفیا آمریکا، مهارت فرزند پروری می تواند موجبات تقویت همدلی، صداقت، کنترل خود، اعتماد به نفس، مهربانی، همکاری و شاد بودن در کودک را مهیا ساخته و باعث ارتقا کنجکاوی فکری کودک و انگیزه وی گردد. از دیگر مزایای مهارت فرزند پروری موفق می توان به مراقبت از کودکان در مقابل اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن، رفتارهای ضد اجتماعی و سوء مصرف الکل و سایر داروها اشاره نمود.
مشکلات عمده در روش های تربیتی والدین و مهارت فرزند پروری
اگرچه امروزه شناخت تمام مشکلات کودکان و نوجوانان کمی پیچیده و تا حدودی دشوار شده است، اما این بدان معنا نیست که والدین می توانند از اهمیت آن غافل شده و شرایط و مشکلات فرزندان خود را نادیده بگیرند. بلکه از آن ها انتظار می رود که با وجود تمام سختی ها وپیچیدگی ها روش هایی مفید و کاربردی را در حل مشکلات فرزندان خود مورد استفاده قرار دهند.
اگرچه مشکلات زیادی در روش های تربیتی والدین دیده می شود، اما عمده ترین این مشکلات کمبود مهارت فرزند پروری و کمبودهای توجهی هستند.
کمبود مهارت فرزند پروری
شاید برایتان جالب باشد بدانید که توجه به مهارت فرزند پروری قدمت چندانی نداشته و افرادی که در گذشته می زیسته اند، توجه چندانی به این نیاز مهم مبذول نداشته اند. معرفی مهارت فرزند پروری و توجه به آن به عنوان یک نیاز حائز اهمیت و غیرقابل چشم پوشی به ابتدای قرن بیستم باز می گردد. در این دوران بود که مکتب روانکاوی به بررسی اهمیت دوران کودکی و ارتباط کودکان با محیط پرداخته و پی برد که پایه های شخصیتی و رشد شناختی، اجتماعی، عاطفی و هیجان فرد در دوران کودکی وی اتفاق افتاده و آینده فرد را تحت تاثیر قرار می دهند.
والدین هر فرد نخستین معلمان وی محسوب می شوند. اما متاسفانه بسیاری از همین والدین بدون توجه به اهمیت مهارت فرزند پروری و تاثیر آن بر کودکی و بزرگسالی فرزندشان اقدام به تولید مثل کرده و با وجود در سر پروراندن رویاها و آرزوهای بزرگ برای جگر گوشه خود، موفق به تربیت درست وی نشده و فردی پرخاشگر، بهانه جو، بی اعتنا، لجباز، گستاخ، بی مسئولیت و بی انضباط را به جامعه تحویل می دهند. بدون شک چنین فردی نیز در تربیت فرزندان خود موفق عمل نکرده و این چرخه زجر آور ادامه پیدا خواهد کرد.
والدینی که تلاش چندانی برای کسب مهارت فرزند پروری از خود به نمایش نمی گذارند و اطلاعات لازم و کافی از دنیای کودک را کسب نکرده و اقدام به فرزند آوری می کنند، دیر یا زود به اشتباه و کوتاهی های خود پی خواهند برد. بنابراین می توان گفت که بهره مندی از آموزش های لازم به منظور برخورداری از فرزندی سالم و موفق بسیار ضروری و غیر قابل چشم پوشی می باشد. بدون شک کمبود مهارت فرزند پروری در والدین در تربیت درست کودک اختلال ایجاد نموده و از دستیابی وی به رشد و کمال جلوگیری می کند. این مشکلات تنها محدود به دوران کودکی فرد نبوده و نوجوانی، جوانی، میانسالی و حتی سالخوردگی وی را تحت تاثیر منفی قرار خواهد داد.
تربیت و پرورش درست فرزندان زمانی قابل دستیابی خواهد بود که فرد پیش از ازدواج آگاهی های لازم در این زمینه را به دست آورده باشد. بدون شک شما هم بارها و بارها با افرادی مواجه شده اید که به دلیل بالا رفتن سن اقدام به ازدواج سریع و فرزند آوری کرده و این موضوع را با جمله بالاخره هر فردی باید دیر یا زود ازدواج کرده و صاحب فرزند شود، توجیه می کنند. ساده گذشتن از کنار این موضوع می تواند عواقب جبران ناپذیری را در پی داشته باشد. به یاد داشته باشید که ازدواج کردن و بچه دار شدن نیازمند علم و آگاهی بوده و والدین نباید در عین کمبود مهارت فرزند پروری، شیوه های تربیتی و تجربیات دوران کودکی خود را در تربیت فرزندشان مورد استفاده قرار دهند.
کمبودهای توجهی والدین به کودک
یکی دیگر از بزرگ ترین مشکلات موجود در روش های تربیتی والدین عدم توجه کافی و لازم والدین به فرزندان می باشد. جالب است بدانید که کودکان زیادی در سرتاسر جهان از بی توجهی و بی محبتی های والدین خود رنج برده و از این موضوع ناراحت هستند. بسیاری از افراد بی توجهی به کودک را با نادیده گرفتن رفتارهای منفی وی اشتباه می گیرند. از همین رو باید گفت که منظور از بی توجهی به کودک عدم تلاش و یا ناتوانی والدین در برآورده ساختن نیازهای متعدد و متنوع کودک نظیر نیاز به خوراک، نیاز به پوشاک، نیاز به مسکن، نیاز به مراقبت های بهداشتی و سلامتی و… می باشد. این بی توجهی ها به گونه ای است که سلامت و زندگی کودک را مورد تهدید قرار می دهند.
جالب اینجا است که بسیاری از والدین متوجه بی توجهی خود نسبت به فرزندشان نشده و همین موضوع سبب شده است که کودکان زیادی در خفا از این مسئله رنج ببرند. لازم به ذکر است که کمبودهای توجهی به کودکان را در انواع مختلفی دسته بندی می کنند که از جمله مهم ترین آن ها می توان به بی توجهی مادی، نظارت نامناسب، بی توجهی آموزشی، بی توجهی پزشکی و از همه مهم تر بی توجهی معنوی اشاره کرد.
آشنایی با مهارت های فرزند پروری
توجه دقیق به رفتارهای کودک، یک مهارت فرزند پروری با اهمیت
اگر شما هم جزء آن دسته از والدینی هستید که می خواهید گام هایی موثر برای کسب مهارت فرزند پروری و تقویت آن بردارید، لازم است با دقت به رفتارهای کودکتان توجه نمایید. عدم توجه به رفتارهای کودک، چه رفتارهای مثبت و چه رفتارهای منفی، می تواند برای والدین بسیار گران تمام شود.
عدم توجه به رفتارهای مثبت کودک، تشویق نکردن وی، عدم آموزش و برقراری رابطه مثبت با کودک، بی اعتنایی زیاد و… همه و همه می توانند دست به دست هم داده و زمینه ای را فراهم سازند که کودک توجه منفی از سوی والدین را به بی توجهی آن ها ترجیح داده و بدین ترتیب به انجام امور منفی روی بیاورد. این در حالی است که اگر کودک رفتاری منفی را از خود به نمایش گذاشته و با عدم توجه والدین مواجه شود، به ادامه این روند پرداخته و بدین ترتیب نتیجه ای موفق در تربیت وی رخ نخواهد داد.
توجه دقیق به رفتارهای کودک و نشان دادن عکس العمل لازم و درست می تواند گامی محکم به سوی تربیت صحیح کودک و کسب مهارت فرزند پروری محسوب گردد.
برقراری رابطه بهتر با فرزندان؛ گامی مهم در کسب مهارت فرزند پروری
بدون شک افرادی که رابطه بهتر و صمیمی تری با فرزندان خود برقرار می کنند، در مقایسه با سایر افرادی که چنین توانایی ای ندارند، در تربیت کودکان خود موفق تر خواهند بود. اگرچه وجود اختلاف نظر بین والدین و فرزندان آن ها امری اجتناب ناپذیر است، اما والدین باید بتوانند با برقراری رابطه بهتر با فرزندانشان این اختلاف نظرها را حل نموده و فرزندانی منضبط و مسئولیت پذیر بار بیاورند.
به منظور برقراری رابطه بهتر با فرزندان و کسب مهارت فرزند پروری کافی است بیش از آن که خودتان حرف بزنید، به حرف های فرزندتان گوش فرا داده و فرصت لازم برای اظهار نظر را در اختیار وی قرار دهید. اختصاص زمان کافی به کودکان، احترام به حریم خصوصی آن ها، شناسایی علایق آن ها، محبت و توجه به آن ها و… همه و همه می توانند دست به دست هم داده و به بهبود رابطه شما با فرزندانتان کمک کنند.
یادگیری مهارت های تشویق کردن به منظور انجام رفتارهای مطلوب از جانب فرزندان
یکی از مهم ترین مهارت های فرزند پروری یادگیری مهارت های تشویق کردن به منظور علاقه مند نمودن کودکان به انجام رفتارهای مطلوب می باشد. جالب است بدانید که تشویق کودکان با هدف تقویت یک رفتار مناسب در آن ها و در نتیجه اعطای پاداش به آن ها یکی از قدیمی ترین شیوه های تربیتی است. دادن پاداش موجب ایجاد تقویتی مثبت در فرد شده و میل و علاقه وی به انجام رفتارهای مطلوب را افزایش می دهد.
بسیاری از کودکان به دلیل برآورده شدن تمام نیازهایشان به اصطلاح لوس شده و رفتارهای مناسبی نظیر پرخاشگری، بد دهنی، بهانه گیری و… را از خود به نمایش می گذارند. به والدین چنین کودکانی توصیه می شود که یک سیستم پاداش دهی منسجم را برای رفتارهای مطلوب کودک خود در نظر بگیرند تا بدین ترتیب بتوانند رفتارهای نادرست وی را کنترل نمایند.
به یاد داشته باشید که همواره خریدن یک چیز نمی تواند سیستم درستی برای پاداش دهی باشد. چرا که اغلب کودکان تاثیر معکوسی از این روش گرفته و آن را به عنوان باج دهی در نظر می گیرند. پاداش و تشویق های احساسی، پاداش و تشویق های کلامی، پاداش و تشویق های مادی و پاداش و تشویق های تفریحی و فعالیتی مهم ترین انواع سیستم های پاداش دهی به کودکان برای تقویت رفتارهای مطلوب آن ها هستند.
آموزش رفتارها و مهارت های جدید به کودکان، یک مهارت فرزند پروری حائز اهمیت
با آموزش رفتارها و مهارت های جدید به کودکان می توانید گامی مهم در راستای کسب مهارت فرزند پروری بردارید. برای مثال می توانید مهارت های زندگی را به کودک خود آموخته و با آموزش روابط بین فردی مناسب و موثر، مسئولیت های اجتماعی، خودآگاهی، همدلی، مقابله با هیجان، مقابله با استرس، تصمیم گیری درست، حل تعارضات بدون ورود آسیب به دیگران، توانایی انجام رفتارهای سازگارانه، کنار آمدن با مشکلات موجود در زندگی روزمره و… قدمی مهم در تربیت صحیح وی بردارید.
نحوه برخورد با رفتار نامطلوب فرزند؛ یکی از نمونه های مهم مهارت فرزند پروری
همان گونه که می دانید، والدین یکی از اصلی ترین افرادی هستند که رفتار و حرکات آن ها نقش غیر قابل انکاری در شکل گیری شخصیت کودک دارد. کودکان اغلب مانند والدین خود حرف می زنند، لباس می پوشند، راه می روند، با دیگران برخورد می کنند و… اما گاهی کودک تحت تاثیر برخی شرایط به انجام رفتارهایی نامطلوب روی می آورد. در چنین شرایطی به والدین توصیه می شود که از بروز واکنش های افراطی خودداری نموده و با استفاده از راهکارهای درست مهارت فرزند پروری مشکلات موجود را حل و فصل نمایند.
به منظور کاهش رفتار نامطلوب سر زده از فرزندتان می توانید به تقویت رفتارهای مطلوب وی روی آورده، رفتار مغایر به رفتار نامطلوب وی را به وی آموخته و زمینه انجام آن را فراهم سازید، وی را به طور موقت از انجام کارهای مورد علاقه اش محروم کنید، او را وادار به جبران رفتار نامطلوب کنید و…
مدیریت رفتارهای نامطلوب کودکان در خارج از خانه؛ یک مهارت فرزند پروری مهم
مطمئنا کنترل محیط های خارج از خانه نظیر محله، مدرسه و… از توان والدین خارج بوده و امکان محبوس نمودن کودک و عدم اجازه به وی برای حضور نیافتن در چنین محیط هایی میسر نمی باشد. چرا که کلیه محیط های مذکور تاثیر مثبت قابل توجهی در رشد و بالندگی کودک دارند. حال سوالی که پیش می آید این است: چگونه به مدیریت رفتارهای نامطلوب کودکان در خارج از منزل به عنوان یک مهارت فرزند پروری مهم بپردازیم؟
لازم به ذکر است که بنا بر نکات قابل توجه در مهارت فرزند پروری امکان کاهش رفتارهای مطلوب از دو راه میسر می باشد. نخست این که تلاش کنیم رفتارهای مطلوب کودک جانشین رفتارهای نامطلوب وی شده و در نتیجه به طور غیر مستقیم زمینه کاهش رفتارهای نامناسب را فراهم سازیم. دوم این که به طور مستقیم اقدام به کاهش رفتارهای ناصحیح کودک کنیم.
تقسیم مسئولیت ها؛ یک مهارت فرزند پروری نتیجه بخش
تقسیم مسئولیت ها با کودکان یکی از مهم ترین نمونه های مهارت فرزند پروری است. کودکانی که مسئول می شوند، زودتر بزرگ می شوند. بسیاری از والدین این نوع همکاری را رد کرده و معتقدند که تقسیم مسئولیت ها با کودکان وقت و انرژی زیادی را از آن ها گرفته و ترجیح می دهند خودشان تمام کارها را انجام دهند. به یاد داشته باشید که منظور از تقسیم مسئولیت ها به عنوان یک مهارت فرزند پروری مهم به معنای بردگی کشیدن از کودکان نیست، بلکه این کار باید با رعایت اعتدال انجام گردد.